Ochrona ludnoci i obrona cywilna

Ochrona Ludności i Obrona Cywilna

Ochrona ludności to system składający się z organów administracji publicznej wykonujących zadania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa ludności przez ochronę życia i zdrowia ludzi, mienia, w tym zwierząt, infrastruktury niezbędnej do zaspokojenia potrzeb bytowych, dóbr kultury i środowiska w sytuacji zagrożenia, zwanych dalej "organami ochrony ludności", podmiotów wykonujących te zadania, zwanych dalej "podmiotami ochrony ludności" oraz zasobów ochrony ludności.

Obrona cywilna to realizacja zadań określonych w art. 61 lit. a Protokołu dodatkowego do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r. dotyczącego ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I), sporządzonego w Genewie  dnia 8 czerwca 1977 r. (Dz. U. z 1992 r. poz. 175 oraz z 2015 r. poz. 1056), zwanego dalej "Pierwszym Protokołem dodatkowym do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r.", mająca na celu ochronę ludności cywilnej przed zagrożeniami wynikającymi z działań zbrojnych i ich następstw.

Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych, i przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, jak też zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania. 

Zadania ochrony ludności i obrony cywilnej polegają na:

1)    przygotowaniu organów administracji publicznej do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej:

a.    podejmowanie działań ukierunkowanych na zapewnienie ciągłości działania organów administracji publicznej;

b.    organizowanie szkoleń i ćwiczeń organów ochrony ludności i podmiotów ochrony ludności, przygotowujących do działania w przypadku wystąpienia zagrożenia, z uwzględnieniem konieczności zapewnienia spójności działań militarnych i pozamilitarnych w obronie państwa;

2) przygotowaniu ludności do właściwego zachowania się w sytuacji wystąpienia zagrożenia przez zwiększanie świadomości zagrożeń i społecznej odporności, polegającym na:

a) informowaniu obywateli o potencjalnych i aktualnych zagrożeniach mających wpływ na ich bezpieczeństwo,

b) edukowaniu ludności w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej, w tym 
w zakresie konieczności zapewnienia spójności działań militarnych 
i pozamilitarnych w obronie państwa,

c) instruowaniu obywateli o zasadach zabezpieczenia przed zagrożeniem 
i postępowania w sytuacjach zagrożenia, w szczególności w zakresie budowania społecznej odporności, udzielania pierwszej pomocy i ewakuacji,

d) uruchomieniu mechanizmów społecznej odporności;

3) działaniach związanych z możliwością wystąpienia zagrożenia, polegających na:

a) ocenie ryzyka oraz zdolności jego minimalizowania i monitorowania,

b) przygotowaniu do reagowania na zagrożenia,

c) planowaniu i przygotowaniu warunków do ewakuacji ludności, a także miejsc doraźnego schronienia oraz budowli ochronnych,

d) planowaniu zabezpieczenia dóbr kultury oraz mienia,

e) zapewnieniu tworzenia rezerw materiałowych i finansowych służących wykonywaniu zadań ochrony ludności i obrony cywilnej,

f) planowaniu i przygotowaniu przekształcenia podmiotów ochrony ludności 
w podmioty obrony cywilnej,

g) tworzeniu warunków do utrzymania łańcucha dostaw niezbędnych towarów, usług i świadczeń,

h) uwzględnieniu przygotowania na zagrożenia powstałe w wyniku zmiany klimatu;

4) działaniach związanych z wystąpieniem zagrożenia, polegających na:

a) prowadzeniu wymiany i analizy informacji, w tym pochodzących z systemów wykrywania zagrożeń,

b) reagowaniu, podejmowaniu interwencji i działań ratowniczych oraz udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146, 858, 1222, 1593 i 1615),

c) rozpoznaniu i ocenie zagrożenia,

d) powiadamianiu, ostrzeganiu i alarmowaniu ludności,

e) ewakuacji ludności, mienia i ruchomych dóbr kultury,

f) ochronie ludności przed zagrożeniami chemicznymi, biologicznymi, radiacyjnymi i jądrowymi oraz likwidacji skutków spowodowanych ich wystąpieniem,

g) ochronie ludności przed zagrożeniami wywołanymi działaniem sił przyrody, w tym wynikającymi ze zmian klimatu,

h) ochronie ludności przed zagrożeniami związanymi z występowaniem zwierząt wolno żyjących (dzikich) na obszarach zamieszkałych,

i) zapewnieniu pomocy doraźnej osobom poszkodowanym lub ewakuowanym,

j) zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego,

k) zapewnieniu funkcjonowania podmiotów realizujących działania ratownicze, pomoc humanitarną i pomoc doraźną oraz podmiotów udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. 
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

l) zapewnieniu funkcjonowania infrastruktury niezbędnej do realizacji zadań ochrony ludności oraz odpowiednich zasobów niezbędnych do zapewnienia ochrony ludności,

m) utrzymaniu łańcucha dostaw niezbędnych towarów, usług i świadczeń,

n) organizowaniu i koordynowaniu udzielania i przyjmowania pomocy humanitarnej,

o) zapewnieniu osobom poszkodowanym lub ewakuowanym, w zależności od ich potrzeb, pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy, świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. 
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz pomocy psychologicznej i prawnej,

p) informowaniu rodzin o poszkodowanych oraz pomocy w ich identyfikacji,

q) doraźnym grzebaniu zmarłych.

Z chwilą wprowadzenia stanu wojennego i w czasie wojny:

1) ochrona ludności staje się obroną cywilną;

2) organy ochrony ludności stają się organami obrony cywilnej;

3) podmioty ochrony ludności stają się podmiotami obrony cywilnej;

4) zasoby ochrony ludności stają się zasobami obrony cywilnej.

Realizacja zadań ochrony ludności i obrony cywilnej w sytuacjach kryzysowych odbywa się na podstawie ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 122 oraz z 2024 r. poz. 834, 1222, 1473, 1572 i 1907).

Infrastrukturą niezbędną do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej jest infrastruktura zapewniająca w szczególności:

1) schronienie lub nocleg;

2) zaopatrzenie w wodę i żywność oraz w produkty lecznicze;

3) energię elektryczną, paliwo, łączność, usługi teleinformatyczne i transport;

4) udzielanie pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy i świadczeń opieki zdrowotnej;

5) magazynowanie i dystrybucję rezerw materiałowych;

6) realizację działań ratowniczych, pomocy humanitarnej i pomocy doraźnej;

7) wykrywanie zagrożeń, powiadamianie, ostrzeganie i alarmowanie 
o  zagrożeniach;

8) funkcjonowanie usług publicznych.

Charakterystyka stanów gotowości obronnej państwa
Obecnie obowiązujące przepisy prawne, związane z osiąganiem gotowości obronnej państwa, ustalają trzy podstawowe stany gotowości obronnej państwa: 

stan stałej gotowości obronnej państwa;
stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu;
stan gotowości obronnej państwa czasu wojny. 

Stan stałej gotowości obronnej państwa: 

Stan stałej gotowości obronnej państwa utrzymuje się w czasie pokoju, gdy nie stwierdza się istotnych zagrożeń zewnętrznego bezpieczeństwa państwa.
W stanie stałej gotowości obronnej państwa są realizowane zadania planistyczne, organizacyjne, szkoleniowe i kontrolne, mające na celu utrzymywanie w sprawności systemu obronnego państwa.
Obrona cywilna realizuje przedsięwzięcia o charakterze przygotowawczym, planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, upowszechniającym 
i zaopatrzeniowym, mającym na celu ochronę ludności, zakładów pracy, urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, żywności, wody i innych dóbr niezbędnych do przetrwania;
Obrona cywilna może współdziałać w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków. 
Stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu:

Stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu wprowadza się w razie zaistnienia zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa wymagającego uruchomienia wybranych elementów systemu obronnego państwa lub realizacji zadań ustalonych dla tego stanu.
W stanie gotowości obronnej państwa czasu kryzysu realizowane są zadania zapewniające przygotowanie do przeciwdziałania zewnętrznym zagrożeniom bezpieczeństwa państwa oraz usuwania skutków ich wystąpienia.
Obrona cywilna realizuje zadania związane z ochroną ludności oraz gospodarki narodowej i przekazuje nakazane świadczenia na rzecz obronności kraju.
Wykonanie przedsięwzięć przewidzianych dla stanu gotowości obronnej państwa czasu kryzysu zapewnia możliwość szybkiego rozwinięcia jednostek przewidzianych do militaryzacji, rozwinięcia określonych organów OC na stanowiskach kierowania oraz zapewnia sprawne wykonanie przedsięwzięć związanych z rozwinięciem urządzeń specjalnych OC i przygotowaniem budowli ochronnych. 
Stan gotowości obronnej państwa czasu wojny: 

Stan gotowości obronnej państwa czasu wojny wprowadza się w celu odparcia bezpośredniej zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub, gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
W stanie gotowości obronnej państwa czasu wojny realizuje się zadania umożliwiające przeprowadzenie powszechnej mobilizacji, wprowadzenie stanu wojennego oraz pełne rozwinięcie systemu obronnego państwa do odparcia agresji militarnej.
Obrona cywilna w stanie gotowości obronnej państwa czasu wojny realizuje przedsięwzięcia zapewniające możliwość pełnego rozwinięcia sił  i środków OC.