Narodziny chodakowskiego przemysłu
Od 9 czerwca na placu Kościuszki można oglądać plenerową wystawę „Narodziny chodakowskiego przemysłu”. Jest to prezentacja unikatowych plansz dokumentujących powstawanie Fabryki Przędzy i Tkanin Sztucznych „Chodaków S.A.” w latach 20. XX wieku.
Idea wystawy zrodziła się w 2021 roku, kiedy do Muzeum Ziemi Sochaczewskiej zgłosiła się jedna z osób handlujących zabytkami, które na europejskich targach wyszukują różne interesujące przedmioty i dokumenty. – Ta osoba nabyła we Francji zestaw osiemnastu kart dokumentujących budowę w latach 1928-29 fabryki jedwabiu – opowiada dyrektor MZSiPBnB Michał Górny. - Fabryka powstawała z dużym udziałem kapitału francuskiego. Centrala firmy była we Francji, więc karty dokumentujące postępy budowy były przetłumaczone na język francuski, opisy uzupełniono zdjęciami i złożono do akceptacji inwestorom. Jest to unikatowa kolekcja, dlatego muzeum zdecydowało się na jej zakup i udało się go dokonać przy finansowym wsparciu Urzędu Miejskiego. Pojawiła się przy tym idea, aby wyjść z tym do ludzi i zaprezentować mieszkańcom – mówi Michał Górny.
Unikatowość prezentowanej kolekcji polega przede wszystkim na tym, że jest to jedyna zachowana dokumentacja dotycząca chodakowskiej fabryki, do tej pory w zbiorach muzeum były tylko pojedyncze zdjęcia. - Mamy udokumentowany cały kompleks, łącznie z budynkami mieszkalnymi, halami fabrycznymi, sprzętem. Jest to kompletna dokumentacja, która miała służyć jako dowód do centrali, że wszystko w Sochaczewie jest w porządku, działania są realizowane – dodaje dyrektor.
Fabryka dla Chodakowa i okolic była niezwykle ważnym miejscem. Oficjalnie Fabrykę Przędzy i Tkanin Sztucznych „Chodaków” S.A. założono 1 czerwca 1926 r., a w 1928 roku rozpoczęto trwającą 19 miesięcy budowę tego kompleksu. W grudniu 1928 roku fabryka zaczęła działalność, zatrudniając około tysiąca osób. O lokalizacji zadecydowało położenie Chodakowa – wówczas małej wioski – między dwoma rzekami i istnienie w niej stacji kolei wąskotorowej. Oprócz budynku produkcyjnego i pierwszego komina zbudowano też mieszkania pracownicze i wytyczono aleję topolową. Już w 1931 roku wybudowano drugą halę, a w kolejnych powstawały m. in. własna elektrownia, ambulatorium, kolejne domy wielorodzinne, przystań. Budynki projektowane były w stylu modernistycznym, kompleks cały czas się rozrastał. Rozbudowę zahamowała II wojna światowa - okupanci wywieźli większość maszyn, a brak systematycznych remontów doprowadził fabrykę do krytycznego stanu technicznego. Listopad 1945 roku to ponowne uruchomienie zakładu, pod szyldem Centralnego Zarządu Przemysłu Włókienniczego w Łodzi – zmieniono nazwę na Fabryka Sztucznego Jedwabiu nr 2 w Chodakowie. Kompleks w kolejnych latach rozrastał się – powstał dom kultury, przedszkole, kolejne instalacje, zwłaszcza odsiarczające, ponieważ zanieczyszczenie powietrza szkodliwymi wyziewami było dużym problemem. Od 1970 roku zakłady nosiły znaną wszystkim i do dziś używaną nazwę Chemitex. W szczytowym momencie swojej działalności fabryka zatrudniała blisko trzy tysiące osób. Kres jej istnieniu położyła transformacja ustrojowa – nie podjęto działań restrukturyzacyjnych i zakończono produkcję. Miasto Sochaczew przejęło część terenów w zamian za długi.
Do dziś wielu mieszkańców Sochaczewa i okolic z sentymentem wspomina działalność Chemitexu i całe otoczenie fabryki – szkołę, przedszkole, sklepy, dom kultury i wszystko inne, co wiązało się z istnieniem i działaniem fabryki i otaczającej ją osady. Dlatego możliwość obejrzenia początków tego ważnego miejsca jest wyjątkową podróżą w przeszłość. Warto zatrzymać się i uważnie obejrzeć wystawę na placu Kościuszki.
- Zabytków związanych z fabrykami w Sochaczewie muzeum ma więcej, dlatego w sierpniu w pawilonie muzealnym zostanie zaprezentowana wystawa z placu Kościuszki uzupełniona o oryginalne karty oraz inne dokumenty i przedmioty związane z rozwojem sochaczewskiego przemysłu – mówi Michał Górny. W planach jest też zaprezentowanie wystawy obecnie stojącej na placu Kościuszki w Chodakowie, w pobliżu fabryki. Prawdopodobnie nastąpi to w przyszłym roku.
